عرفان سپهری

شنبه, ۳۰ ارديبهشت ۱۴۰۲، ۰۲:۰۳ ب.ظ

آشنایی با مدارات الکتریکی و علائم اختصاری

در رشته های فنی از نقشه ها به عنوان یک زبان ترسیمی برای انتقال مفاهیم و روش ها و ایده ها استفاده می شود. در نقشه ها به هر تجهیز برقی نشانه خاصی اختصاص داده شده است و به منظور جلوگیری از تعابیر متفاوت و اشتباه، این نشانه ها و سمبل ها باید از یک استاندارد پیروی کنند. بنابراین باید مفاهیم و زبانی مشترک بین طراحان نقشه ها و افرادی که نقشه را مطالعه و بررسی می کنند، وجود تقسیم بندی نقشه های الکتریکی

با توجه به اینکه ولتاژ وسایل و تجهیزات الکتریکی متفاوت هستند، به طور کلی نقشه های الکتریکی را به دو دسته زیر می توان تقسیم کرد:

 

۱- مدارهای روشنایی الکتریکی و لوازم خانگی: این مدارها، مدارهایی هستند که به شبکه تک فاز ۲۳۰ ولت متصل می شوند، مانند لامپ و لوازم برقی خانگی از جمله یخچال

 

۲- مدارهای صنعتی: این مدارها، مدارهایی هستند که به شبکه سه فاز متصل می شوند.

 

۱- نقشه مدارهای الکتریکی روشنایی

در مورد مدارهای الکتریکی روشنایی، نقشه ها را به سه حالت مختلف نمایش می دهند. این حالات عبارتند از:

 

نقشه شمای حقیقی 

این نوع نقشه به منظور نمایش چگونگی اتصالات بین کلیدها، عیب یابی و … مورد استفاده قرار می گیرند. به طور مثال تصویر زیر شمای حقیقی کلید تک پل را مشخص می کند که در آن موارد زیر دیده می شود:

 

نقشه-شمای-حقیقی-کلید-تک-پل

 

جعبه تقسیم

سیم های رابط کلید

کنتاکت ثابت کلید

تیغه متحرک کلید

کلید تک پل

سرپیچ لامپ

L1 سیم فاز

 

N سیم نول                                                              

 

PE ارت (سیم اتصال زمین (بدنه))

 

F1 فیوز

 

نقشه شمای فنی (نقشه تک خطی)

در این نوع نقشه سیم های کمکی و چگونگی سیم کشی نشان داده نمی شود و تنها اتصالات قسمت های اصلی مدار نمایش داده می شود. در این نقشه، مدار با یک خط رسم می شود و تعداد سیم ها و وسایل الکتریکی روی آنها مشخص می شود. این نقشه اغلب برای تهیۀ تجهیزات مورد استفاده قرار می گیرد. به عبارت دیگر در این حالت لوله های سیم کشی که اجزای مدار را به هم متصل می کنند به همراه تعداد سیم های گذرنده از داخل لوله در نقشه مشخص است. برای نمایش تعداد سیم ها معمولاً از رسم خط کوتاه مایل استفاده می شود.

 

نقشه فنی نمای ساده تک خطی است که طرز اتصال قسمت های مدار را بدون سیم های کمکی نشان می دهد. می توان گفت نقشه فنی لوله های برق رابط بین اجزای مدار را نشان می دهد و تعداد سیم هایی که از داخل لوله می گذرد را مشخص می کند. برای طراحی مدار برق یک ساختمان، ناظر ساختمان باید نقشه برق طراحی شده را بررسی کرده و آن را مطابق قوانین سازمان نظام مهندسی تایید یا رد کند. نفشه های تأیید شده در سازمان نظام مهندسی، نقشه فنی است. به طور مثال شکل زیر شمای فنی مدار کلید تک پل را نشان می دهد.

 

نمونه-شمای-فنی-کلید-تک-پل

 

نقشه شمای مسیر جریان

این نوع نقشه به منظور نمایش مسیرهای عبور جریان و چگونگی جریان برق رسانی به تجهیزات الکتریکی ترسیم می شود. که به صورت عمودی است و با شروع از سیم فاز و عبور از تجهیزات به سیم نول منتهی می شود. این نقشه تمام مدار قدرت و فرمان را با مشخصات و جزئیات کامل نشان می دهد. مسیر جریان در مدار قدرت از سه فاز که به طرف مصرف کننده می رود تشکیل شده است. در مسیر جریان به سیم ها و کلیۀ وسایل مورد استفاده در مدار شماره هایی اختصاص می یابد. هر مسیر نیز با شماره هایی مشابه ۱و ۲ و ۳ و … مشخص می شود. از نقشۀ مسیر جریان بیشتر برای عیب یابی و تعمیر مدارهای الکتریکی استفاده می شود. تصویر زیر شمای مسیر جریان کلید تک پل را نشان می دهد.

 

نقشه-مسیر-جریان-کلید-تک-پل

 

شمارۀ مسیر جریان یا عدد خط به دو روش سری و ذخیره ای اجرا می شود.

 

روش سری

ابتدا خطوط مدار فرمان شمارش شده و سپس بقیۀ اعداد به خطوط مسیر جریان مدار فرمان داده می شود. از این روش برای مداراتی که امکان توسعه برای آن وجود نداشته باشد به کار می رود.

 

روش ذخیره ای

ابتدا مسیر جریان مدار فرمان را از عدد ۱ شماره گذاری کرده و تا آخر ادامه می دهیم. سپس با ذخیره اعداد، شمارۀ خطوط قدرت را شروع می کنیم. از این روش در مداراتی که احتمال توسعه مدار وجود داشته باشد استفاده می کنیم.

 

۲- علائم اختصاری برق در نقشه مدارهای صنعتی

از آن جا که آشنایی با علائم اختصاری قطعات به منظور نقشه خوانی و ترسیم نقشه ها ضرورت دارد، در جداول زیر برخی از علائم اختصاری در نقشه های مدارهای صنعتی در دو استاندارد VDE و IEC نمایش داده شده است.

 

جدول-علائم-اختصاری-نقشه های-مدارهای-برق

 

جدول-علائم-اختصاری-نقشه های-مدارهای-برق-2

 

انواع نقشه های الکتریکی صنعتی

از نقشه های مختلفی به منظور طراحی، مونتاژ، نصب، تعمیر و عیب یابی مدارهای صنعتی بهره گرفته می شود. وسایل و قطعات به کار رفته در مدار کنترل، به وسیله حروف و اعداد مشخص می شود. لذا روش عدد گذاری آن ها به دو صورت دستی (مکانیکی) و وسایل اتوماتیک تقسیم می شود.این نقشه ها معمولاً شامل نقشۀ مسیر جریان، نقشه مونتاژ، نقشه خارجی، نقشه ترمینالی و نقشه تک خطی (فنی) است.

 

از جمله نقشه هایی که به منظور نمایش نحوۀ عملکرد مدار صنعتی ترسیم می شوند، نقشه های مدار قدرت و فرمان است.

 

نقشه مدار قدرت

قسمتی از مدار حقیقی بوده که انرژی الکتریکی را از شبکه دریافت نموده و به مصرف کننده (بار؛ مثلاً موتور الکتریکی) منتقل می کند و جریان جذب شده موتور را از خود عبور می دهد. در این نقشه دریافت انرژی از شبکه سه فاز و انتقال به مصرف کننده نمایش داده می شود. در شکل زیر تصویر یک نمونه مدار قدرت را مشاهده می کنید.

 

نمونه ای-از-نقشه-مدار-قدرت

 

در شکل مقابل مدار قدرت چپ گرد، راست گرد را مشاهده می کنید. جداول ترسیم شده در قسمت مدار فرمان با توجه به مدار قدرت رسم شده اند.نقشه مدار فرمان

 

از نقشه مدار فرمان به منظور ارسال نحوۀ عملکرد یا تعیین مدت زمان کارکرد مدار قدرت بهره گرفته می شود.به طور معمول ولتاژ کار مدارهای فرمان شبکه تک فاز است.

 

نمونه-مدار-فرمان

 

علامت اختصاری فیوز 

از نکات قابل توجه در مدار فرمان صنعتی قرار گرفتن یک فیوز به طور سری با کل مدار، به منظور حفاظت در برابر اتصال کوتاه است.

 

نماد-فیوز-در-نقشه های-برق-صنعتی

 

علامت اختصاری بی متال

استفاده از بی متال به منظور حفاظت مدار در برابر اضافه بار در بعضی مدارهای صنعتی بعد از فیوز صورت می گیرد.

 

 

 

نماد-اختصاری-بی متال-در-نقشه-مدار-فرمان

 

رله بی متال قابل تنظیم است. به طور معمول بی متال شامل دو تیغه فلزی غیر هم جنس و ضریب انبساط طولی متفاوت است که دارای دو قسمت مدار قدرت و مدار فرمان مانند کنتاکتور است. در صورت عبور جریان زیاد از مدار قدرت آن (جریانی بیش از مقدار تنظیم شده)، با افزایش دما و انبساط طولی دو فلز (افزایش طول یکی بیشتر از دیگری)، دو فلز خم می شوند و به وسیله اهرم هایی کنتاکت بی متال باز و مدار قطع می شود. رله های حرارتی سه فاز دارای سه کنتاکت قدرت و دو کنتاکت فرمان هستند. کنتاکت فرمان بسته برای تغذیه بوبین کنتاکتور و کنتاکت فرمان باز بعد از عملکرد بی متال بسته شده و برای اطلاع یا وصل مدارهای اضطراری از آن استفاده می شود.

 

اطلاعات بیشتر در مورد انواع بی متال اشنایدر الکتریک و مشخصات آن ها این جا بخوانید.

 

علامت اختصاری شستی (پوش باتن) و محل آن در مدار فرمان

شستی ها از تجهیزات مدارهای فرمان هستند که توسط دست تحریک می شوند. از شستی ها معمولاً به منظور فرمان لحظه ای بهره گرفته می شود. تمامی وسایلی که با دست فرمان می گیرند (شستی های استوپ/استارت) و یا به طور مکانیکی فرمان پذیرند (میکروسوئیچ ها) با اعداد تک رقمی مشخص می شوند. برای کنتاکت بستۀ این وسایل عدد ۱ و ۲ و برای کنتاکت باز آن ها عدد ۳ و ۴ به کار می رود.

 

به شستی هایی که بعد از تحریک باعث قطع دو کنتاکت وصل می شوند، شستی Stop یا قطع می گویند. اگر از شستی قطع به منظور قطع کل مدار استفاده شود باید به صورت سری در مدار و بعد از بی متال نصب شود و اگر به منظور قطع تنها قسمتی از مدار باشد، شستی Stop یا قطع فقط در مسیر آن قسمت یا تجهیز مورد نظر قرار می گیرد.

 

شکل زیر نمای اختصاری شستی Stop و محل قرارگیری آن در مدار فرمان را مشاهده می کنید:

 

علامت-اختصاری-پوش باتن-Stop-و-محل-آن-در-مدار-فرمان

 

به شستی هایی که بعد از فشرده شدن، دو کنتاکت قطع را وصل می کنند، شستی Start می گویند. در واقع شستی استارت به طور عادی باز است و با فشرده شدن به صورت لحظه ای بسته می شود. محل قرارگیری شستی Start بعد از شستی Stop در مدار است.در شکل زیر نمای اختصاری شستی استارت و محل قرارگیری آن در مدار فرمان را مشاهده می کنید:

 

علامت-اختصاری-پوش باتن-Start-و-محل-آن-در-مدار-فرمان

 

 اطلاعات بیشتر در مورد انواع پوش باتن اشنایدر الکتریک و مشخصات را این جا یخوانید.

 

علامت اختصاری بوبین کنتاکتور و محل آن در مدار فرمان

در زمان برق دار شدن بوبین کنتاکت های آن تغییر حالت می دهند؛ یعنی تیغه های باز، بسته و تیغه های بسته، باز می شوند. بوبین ها در کنتاکتورها، رله ها، تایمرها و… قرار دارند. کنتاکت های کنتاکتور در مدار قدرت با اعداد تک رقمی مشخص می شوند. (ورودی تیغه ها با اعداد ۱، ۳، ۵ و خروجی تیغه ها با اعداد ۲، ۴، ۶ ). کنتاکت های فرمان کنتاکتور به دو روش مشخص شده است و در هر دو روش کنتاکت های فرمان با اعداد دو رقمی مشخص می شوند. در روش اول، عدد سمت چپ بیانگر چندمین کنتاکت کنتاکتور بوده و رقم سمت راست معرف بسته بودن یا باز بودن کنتاکت است. بسته بودن کنتاکت با اعداد ۱ و ۲ و باز بودن کنتاکت با اعداد ۳ و ۴ نوشته می شوند. اعداد کنتاکت در این روش به دنبال هم و به صورت سری نوشته می شوند. در روش دوم کنتاکت های باز و بسته، دسته بندی شده و به طور جداگانه شماره می شوند.

 

بوبین کنتاکتور هم مانند بوبین سایر رله ها باید در انتهای مسیر جریان قرار گیرد. به طور معمول یک سمت بوبین کنتاکتورها به سیم نول متصل می شوند و با وصل سایر تجهیزات مثل کلیدها و شستی های مدار، سیم فاز به سمت دیگر بوبین کنتاکتور متصل می شود. در شکل زیر نماد اختصاری بوبین کنتاکتور و محل قرارگیری آن در مدار فرمان را مشاهده می کنید:

 

محل-قرارگیری-بوبین-کنتاکتور-در-مدار-فرمان-و-علامت-اختصاری-آن-در-نقشه

 

عدد بوبین

 

   در زیر خطوط مدار فرمان، در سیستم VDE (قدیم) جداولی ترسیم می شد که بیانگر وضعیت، موقعیت و تعداد تیغه های کنتاکتور و یا تایمر در خطوط مختلف مسیر جریان بود اما در سیستم IEC این جداول تغییراتی داشته است.

 

شماره ترمینال

 

در نقشۀ مسیر جریان مقابل نقاط انشعاب عددی در داخل پرانتز نوشته می شود که بیانگر نقطۀ انشعاب مورد نظر بوده که به کدام ترمینال خارجی متصل است. در داخل پرانتز شمارۀ ترمینال ها مشخص می شود.

 

بیشتر بخوانید: انواع نقشه های برق ساختمان

 

کلید مینیاتوری و علامت اختصاری آن در نقشه

کلید مینیاتوری به عنوان قطع کننده اتوماتیک مدار، یک قطعه الکترومکانیکی است که با افزایش جریان و رسیدن به جریان تعیین شده، مدار را قطع می کند. در واقع این نوع کلید جهت حفاظت از جریان های غیر عادی (اضافه بار و اتصال کوتاه) استفاده می شود. پس از عملکرد MCB به دلایل اضافه بار یا اتصال کوتاه، ابتدا مدار را رفع اشکال نموده و سپس می توان وضعیت کلید را به طور دستی تغییر و در حالت ابتدایی قرار داد.

 

 

 

نماد-کلید-مینیاتوری

                      نماد کلید مینیاتوری

تفاوت در شمای مداری کلید مینیاتوری و کلید قطع بار 

 

کاربرد کلید مینیاتوری علاوه بر قطع بار به عنوان جدا کننده، قطع در زمان اضافه بار مدار و قطع جریان اتصال کوتاه است. در صورتی که از کلید قطع بار به جای MCB استفاده شود، برای سیستم حفاظتی، در نظر گرفته نشده است. تفاوت یک کلید قطع بار با کلید مینیاتوری را می توان از شمای مداری آن تشخیص داد. در زیر شمای مداری کلید مینیاتوری و کلید قطع بار نمایش داده شده است:

 

نماد کلید قطع بار

نماد کلید قطع بار

 

 

نماد کلیدهای مینیاتوری

                                                نماد کلیدهای مینیاتوری

 

 

در تصویر زیر شمای مداری کلید مینیاتوری، اتصال و پلاریته آن در دو صورت تغذیه از بالا و پایین را مشاهده می کنید:

 

شمای-مداری-کلید-مینیاتوری-اتصال-و-پلاریته-آن-در-دو-حالت-تغذیه-از-بالا-و-پایین

 

اطلاعات بیشتر در مورد انواع کلیدهای مینیاتوری اشنایدر الکتریک و مشخصات آن ها این جا بخوانید.

 

لیمیت سوئیچ و علامت اختصاری آن در نقشه

 

 

علامت-اختصاری-لیمیت-سوئیچ

 

از این نوع کلیدها برای فرمان های مکانیکی، کنترل و ایجاد محدودیت در حرکت قسمت های مکانیکی دستگاه، تغییر جهت حرکت و در تایمرها و شناورها به عنوان کلید قطع و وصل استفاده می شود.

 

تفاوت ساختمان این کلیدها با شستی های Start، Stop در این است که شستی ها با دست فرمان می گیرند، اما میکروسوئیچ فرمان خود را از قسمت های متحرک مدار می گیرد.

 

اطلاعات بیشتر درمورد انواع لیمیت سوئیچ اشنایدر الکتریک و مشخصات آن ها این جا بخوانید.

 

پوش باتن کله قارچی و علامت اختصاری آن در نقشه

 

 

علامت-اختصاری-پوش-باتن-کله-قارچی

 

 

 

پوش باتن های قارچی یا به عبارت دیگر پوش باتن قطع اضطراری در نقطه ابتدای مدار فرمان جای می گیرد. با فشار این کلید تغییر حالت ایجاد می شود؛ یعنی اگر به صورت نرمال باز بود (NO)، بسته و به NC تبدیل می شود و برعکس.

 

این کلید با تحریک و فشرده شدن در حالت جدیدی که قرار گرفته باقی می ماند.

 

اطلاعات بیشتر در مورد انواع پوش باتن کله قارچی اشنایدر الکتریک و مشخصات آن ها این جا بخوانید.

 

سلکتور سوئیچ و علائم اختصاری آن در نقشه

 

 

علامت-اختصاری-سلکتور-سوئیچ

 

علامت اختصاری سلکتور سوئیچ دو حالته

 

علامت-اختصاری-سلکتور-سوئیچ-دو-حالته

 

علامت اختصاری یک نمونه سلکتور سوئیچ سه حالته

 

علامت-اختصاری-سلکتور-سوئیچ-سه-حالته

 

سلکتور سوئیچ ها شستی هایی هستند که به وسیله چرخاندن کلید می توان حالت کار یا قطع را به صورت پایدار انتخاب کرد. از این تجهیز به منظور تعویض حالت مدار استفاده می شود. این سوئیچ ها دارای انواع مختلفی هستند. به طور مثال سلکتور سوئیچ دو حالته گاهی برای خاموش و روشن کردن و یا تغییر حالت کنترل مدار استفاده می شود. سلکتور سوئیچ های قدرت هم برای قطع و وصل یا انتخاب حالت چپ گرد، راست گرد بودن موتور استفاده می شوند.

 

اطلاعات بیشتر درمورد انواع سلکتور سوئیچ اشنایدر الکتریک و مشخصات آن ها این جا بخوانید.

 

چراغ سیگنال و علامت اختصاری آن در نقشه

علامت اختصاری چراغ سیگنال یا لامپ در نقشه های الکتریکی به صورت زیر است:

 

علامت-اختصاری-چراغ-سیگنال-در-نقشه

 

چراغ سیگنال ها در همه دستگاه های صنعتی و تابلوهای برق کاربرد دارند. چراغ های سیگنال روی در تابلوهای توزیع و فرمان برق نصب می شوند و برای نمایش حالت قطع یا وصل مدار استفاده می شوند.

 

در واقع از این چراغ ها می توان جهت اطلاع از روشن و خاموش بودن و یا عیب دستگاه و … می توان بهره گرفت.

 

کلید محافظ جان یا RCD و علائم اختصاری در نقشه

نماد کلید محافظ جان یا RCD به صورت تصویر زیر است:

نماد-کلید-RCD

 

عملکرد کلید محافظ جان یا RCD که در واقع گاهی از آن به عنوان کلید جریان باقی مانده نیز یاد می شود، براساس مقایسۀ جریان ورودی با جریان خروجی کلید است؛ به گونه ای که اگر جریان نشتی در مدار کلید وجود داشته باشد و مقدار آن بیشتر از میزان حساسیت کلید باشد، کلید RCD جریان ورودی و در نتیجه مدار را قطع می کند.

 

نماد-کلید-محافظ جان

 

 انواع محافظ جان اشنایدر الکتریک و مشخصات آن

 

نقشه اتصالات خارجی و مونتاژ

در این نقشه، اتصالات خارج تابلو (که از ترمینال های تابلو توسط سیم به دستگاه های خارج تابلو می روند) رسم می شود. برای سادگی نقشه، تمامی سیم ها ترسیم نمی شوند بلکه آنها را به صورت یک دسته ترسیم می کنند و روی آنها، تعداد سیم ها را در داخل پرانتز به طور عمودی می نویسند. هم چنین در ابتدا و انتهای دستۀ سیم، شمارۀ تک تک سیم ها را مشخص می کنند.

 

نقشه ترمینال

 

 

به جای نقشۀ خارجی و نقشۀ مونتاژ، می توان به خوبی از نقشه ترمینال ها استفاده کرد. در این نقشه ترمینال های تابلو به همراه سیم های ورودی و خروجی، ترسیم و شماره گذاری می شود و شماره های سیم های نقشه در مسیر جریان، بر روی ترمینال ها و بر روی هریک از سیم های ورودی و خروجی به ترمینال محل اتصال دیگر آنها نوشته می شود. هم چنین سطح مقطع سیم ها یا کابل ها را نیز مشخص می کنند. از نقشۀ ترمینال ها برای نصب و اتصال سیم های مصرف کننده به تابلو استفاده می شود. برای شماره گذاری ابتدا و انتهای سیم ها در ترمینال تابلوها می توان از اعداد و حروف نیز استفاده کرد. این کار موجب تسهیل در عیب یابی می شود.

 

جدول علائم اختصاری برق

 علائم اختصاری برق یکی از مهم ترین نکات در طراحی و خواندن نقشه های برقی است. در ﻧﻘﺸۀ یک سیستم اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ، وﺳﺎﻳﻞ و ﺗﺠﻬﻴﺰات اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ را ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﻫﺎی اﺧﺘﺼﺎری ﺧﺎﺻﻲ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ. که در شکل های زیر نشان داده شده است.

 

علائم اختصاری نقشه های الکتریکی

 

در علائم اختصاری برق در نقشه ها، کنتاکت ها مطابق جدول زیر نشان داده می شوند. این علائم و شمای فنی کمک می کند تا اطلاعات مدار مورد نظر با دقت بالا در اختیار برقکار یا ناظر ساختمان قرار گیرد.

 

علائم اختصاری کنتاکت ها

 

در مدار های فرمان و قدرت از کنتاکتور و رله برای فرمان و کنترل مدارهای الکتریکی یا تابلوهای برق استفاده می شود. به علاوه این تجهیزات در راه اندازی آن موتور ها به روش های مختلف مثل روش ستاره – مثلث و همینطور کنترل موتورهای الکتریکی با استفاده از رله ها، کاربرد زیادی دارند. در ادامه علائم اختصاری کنتاکتورها، اجزای آن ها مانند بوبین آن و انواع رله ها آورده شده است.

 

علائم اختصاری کلید ها و کنتاکت ها

 

 

 

علائم اختصاری کنتاکتور و رله

 

علائم اختصاری محرک عملگرها                        

 

حروف شناسایی در نقشه های برق

ﻫﺮ دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪ در ﻣﺪار ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﺑﺎ ﻳﻚ ﺣﺮف ﻻﺗﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺑﻪ وﺳﻴﻠۀ ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺮف در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ و ﻟﻴﺴﺖ وﺳﺎﻳﻞ مشخص ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻳﻦ ﺣﺮوف در ﺟﺪول حروف شناسایی در نقشه برق ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﺪه اﺳﺖ. اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎی اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه در ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻪ از ﻳﻜﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ در اﻳﻨﺼﻮرت ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺣﺮف ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻨﺪه دستگاه، ﻋﺪد ﻧﻴﺰ آورده ﻣﻲﺷﻮد.

 

                                                                                                            حروف شناسایی در نقشه برق

 

حروف شناسایی در برق

 

نامگذاری قطعات در تابلو برق

حروف شناسایی در نقشۀ برق ﺑﺮای ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﻗﻄﻌﺎﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﻠﻴﺪ، ﻛﻨﺘﺎﻛﺘﻮر ﻳﺎ ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎی ﺑﺮﻗﻲ ﻛﻪ در وﻫﻠۀ اول اﺑﺰار ﻛﺎر محسوب می شوند و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ زﻳﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋۀ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺗﻠﻘﻲ می گردند. ﮔﺮوه ﺑﻨﺪی اﻳﻦ ﻗﻄﻌﺎت در ﺳﺎﺧﺖ و ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺪارﻫﺎی وﺳﻴﻊ و ﻋﻴﺐ ﻳﺎﺑﻲ ﻣﺪارﻫﺎ ﻛﻤﻚ ﺑﺴﺰاﻳﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ.

 

نوع قطعه با حروف الفبا نمایش داده می شود به عنوان مثال حرف K، برای رله یا کنتاکتور و حرف M برای الکتروموتور به کار می رود. بعد از حروف، شماره ای که نشان می دهد قطعه مورد نظر چندمین قطعه از نوع خود در مدار است قرار می گیرد به عنوان مثال کنتاکتور K4 چهارمین کنتاکتور از نوع خود در مدار است. بعد از عدد می توان حروف دیگری را بکار برد که نشان دهندۀ عملکرد یا محل نصب آن المان است. به عنوان مثال A به معنی عملکرد کمکی و T نیز عملکرد زمانی آن است.

 

در 

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۳۰ ارديبهشت ۰۲ ، ۱۴:۰۳
عرفان سپهری
جمعه, ۲۴ بهمن ۱۳۹۳، ۰۹:۳۶ ب.ظ

عکس من


۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۴ بهمن ۹۳ ، ۲۱:۳۶
عرفان سپهری

مهندسی برق

 

مهندسی برق (به انگلیسی: Electrical engineering) زیرمجموعه‌ای از مهندسی است که به مطالعه و کاربردهای مرتبط با الکتریسیته، الکترومغناطیس و الکترونیک می‌پردازد. می‌توان مهندسی برق را به دو قسمت عمده تقسیم کرد: بررسی و طراحی سیستم‌های انتقال و تبدیل انرژی الکتریکی ؛ و یا بررسی و طراحی سیستم‌های الکترونیکی برای پردازش و انتقال اطلاعات، نظیر رایانه‌ها، سامانه‌های مخابراتی، مدارهای مجتمع، رادارها و نظایر آن. به بیان دیگر، مهندسان برق از الکتریسیته یا برای انتقال انرژی و یا برای پردازش اطلاعات استفاده می‌کنند.[۱]

فراگیرتر شدن استفاده از انرژی الکتریکی و افزایش نیاز به انتقال و نیز پردازش سریع‌تر اطلاعات، مهندسی برق را به یکی از مهم‌ترین و پرتقاضاترین زمینه‌های مهندسی و صنعت تبدیل کرده است.

تاریخچه

   

الکتریسیته یکی از موضوعات جذاب علمی از اوایل قرن هفدهم بوده است. یکی از اولین مهندسین برق احتمالاً ویلیام گیلبرت بوده است که اولین وسیلۀ اندازه گیری الکتریسیته یا الکتروسکوپ را طراحی کرد و آن را ورسوریوم(versorium)نامید. همچنین او اولین کسی بود که به طور واضح مغناطیس و الکتریسیتۀ ساکن را تمیز داد.

تا پیش از حدود دهۀ ۱۸۸۰، مباحث مربوط به الکتریسیته و کاربردهای آن، زیرمجموعه‌ای از فیزیک تلقی می‌شد. این رشته اولین بار در نیمۀ دوم قرن نوزده میلادی ،بعد از تجاری سازی تلگراف ، تلفن و توزیع برق و استفاده های آن به عنوان یک شغلِ شناخته شده مطرح شد. از حدود سال ۱۸۸۵ برخی دانشگاه‌ها و موسسات فناوری مانند دانشگاه کرنل و یا موسسۀ فناوری ماساچوست، رشتۀ کارشناسی مهندسی برق را ایجاد نمودند. دانشگاه فنی دارمشتات اولین دانشگاهی بود که در سال ۱۸۸۲ دانشکدۀ مهندسی برق را ایجاد کرد و پس از آن دانشگاه کرنل و دیگر دانشگاه‌ها این رشته را ارائه نمودند.[۲]

گرایش‌های مقطع کارشناسی در ایران

رشته مهندسی برق در مقطع کارشناسی دارای ۵ گرایش زیر است. در برخی دانشگاه‌ها ٬ گرایش دانشجو پس از گذراندن ۳ تا ۵ ترم مشخص می‌شود.

در دانشگاه های صنعتی شریف٬ تهران و صنعتی امیرکبیر گرایش سیستم‌های دیجیتال (که در تقسیم‌بندی پنج‌گانه ٬ زیرمجموعه‌ای از گرایش الکترونیک محسوب می‌شود) به ۵ گرایش فوق اضافه شده‌است در دانشگاه صنعت آب و برق٬ علاوه‌بر گرایش قدرت٬ گرایش شبکه‌های انتقال و توزیع ایجادشده‌است که ترکیبی از گرایش قدرت و مباحث مربوط به شبکه سراسری برق و مدیریت توزیع و مصرف می‌باشد.

مباحث اصلی

به‌طور کلی، مباحث اصلی مهندسی برق (عمدتاً در دورۀ کارشناسی ) موارد زیر هستند:

مدار های الکتریکی ۱و۲ ، سیگنال ها و سیستم ها ، الکترونیک ۱و۲ ،مدار های منطقی ، الکترومغناطیس ، معادلات دیفرانسیل ، ریاضیات مهندسی ، آمار و احتمالات ، ماشین های الکتریکی ۱و۲ ، بررسی سیستم های قدرت ۱ برخی از دروسی است که دانشجویان تمام گرایش های مهندسی برق در مقطع کارشناسی موظف به گذراندن آن هستند.

گرایش ها

گرایش قدرت

مهندسین قدرت سیستم‌های انتقال و توزیع برق را طراحی می‌کنند..

مهندسی قدرت با ٬تولید ٬انتقال و توزیع انرژی الکتریکی و ساخت برخی دستگاه‌های مربوط به آن نظیر ترانسفورمرها ٬ ژنراتورهای الکتریکی ٬ موتورهای الکتریکی و تجهیزات الکترونیکی مورد نیاز سروکار دارد.

این گرایش، به عنوان قدیمی ترین گرایش در رشته مهندسی برق، خود به چندین زیرگرایش تقسیم می‌شود.

در مبحث انتقال و توزیع، روش‌های مختلف انتقال برق اعم از کابل‌های هوایی و زیرزمینی، اصول مهندسی فشار قوی و همچنین مدیریت شبکه توزیع و توزیع بهینه را مطالعه می‌کنند.برای مثال ٬می‌توان با بهینه‌سازی شبکه‌های برق‌رسانی ٬ تا حد زیادی از تلفات در شبکه جلوگیری نمود که این‌کار موضوع این گرایش از مهندسی قدرت است.

مبحث حفاظت نیز به بررسی انواع وسایل و تجهیزات حفاظتی‌ای می‌پردازد که در مراحل مختلف تولید، توزیع، انتقال و مصرف انرژی، و تاسیسات الکتریکی و نیز انسان‌ها را در برابر حوادث مختلف محافظت می‌کنند.

گرایش ماشین‌های الکتریکی شامل ژنراتورها، ترانسفورمرها و موتورهای الکتریکی می‌شود که این شاخه از زمینه‌های مهم صنعتی و پژوهشی گرایش قدرت است.

گرایش الکترونیک قدرت به طراحی و بهره‌بردای از تجهیزات الکترونیکی ویژه سیستم‌های قدرت می‌پردازد.این تجهیزات باید با ولتاژ و جریان‌های بالا سازگار باشند. ماشین‌های الکتریکی ۳، بررسی سیستم‌های قدرت ۲، حفاظت سیستم، رله و حفاظت، اصول مهندسی عایق و فشار قوی، تولید و نیروگاه، طراحی و توسعه شبکه و مدیریت توزیع از اصلی‌ترین دروس این گرایش می‌باشند.

گرایش کنترل

اگر بخواهیم یک تعریف کلی از کنترل ارائه دهیم، می‌توانیم بگوییم که هدف این علم، کنترل متغیرهای اساسی سیستم (که متغیرهای خروجی می‌تواند تنها بخشی از این متغیرها باشد) بر مبنای برخی ملاکهای مطلوب می‌باشد. این ملاکها می‌تواند سرعت یک موشک، دمای یک اتاق، زاویه‌ی چرخش بازوی ربات و... باشد. به عنوان یک مثال ساده می‌توان کنترل زمان اوج گیری یک هواپیمای جنگنده را در نظر گرفت.در این مثال٬ زاویه پره‌های هواپیما، میزان سوخت تزریقی و سایر متغیرهای تاثیرگذار بایستی با روش‌های ریاضی محاسبه و سیستم کنترل‌کننده به دقت طراحی شود تا بتوان زمان عکس‌العمل سیستم را کاهش داد و آن را در برابر اثرات نویز محیط ( مانند وزش باد یا ...) مقاوم کرد.

کنترل، در پیشرفت علوم دیگر نقش ارزنده‌ای را ایفا می‌کند. به طور کلی می‌توان گفت مهندسی کنترل حلقه اتصال میان مهندسی برق و رشته‌های دیگر می‌باشد. امروزه مهندسی کنترل به صورت بخش اصلی و مهمی از فرایندهای صنعتی و تولیدی درآمده‌است.

به کمک این علم می‌توان به عملکرد بهینه سیستم‌های پویا، بهبود کیفیت و ارزان‌تر شدن فراورده‌های تولیدی، گسترش میزان تولید، ماشینی کردن بسیاری از عملیات تکراری و خسته‌کننده دستی و نظایر آن دست یافت. هدف سیستم کنترل‌کننده عبارت است از کنترل خروجی‌ها(مانند زاویه‌ی حمله‌ی موشک هدایت‌شونده) به روش معین به کمک ورودی‌ها(مانند سیگنال دریافتی از رادار موشک) از طریق اجزای سیستم کنترل که می‌تواند شامل اجزای الکتریکی، مکانیکی و شیمیایی به تناسب نوع سیستم کنترل باشد.

یکی از مفاهیم پرکاربرد در این رشته مفهوم پسخورد (فیدبک) می‌باشد. پسخورد در واقع اندازه گیری متغیرهای خروجی و استفاده از این متغیرهای اندازه گیری شده برای اصلاح متغیر ورودی سیستم می‌باشد.برای مثال ٬ در یک سیستم سرمایشی٬ یک سنسور٬ که در واقع یک دماسنج است٬ دمای اتاق را اندازه‌گیری می‌کند تا سیستم بتواند از دما مطلع شده و از کاهش یا افزایش بیش از اندازه دما جلوگیری کند. با استفاده از سیستمهای دارای پسخورد می‌توان بسیاری از فرایندهای صنعتی را به صورت خودکار کنترل کرد. اتوماسیون صنعتی بخشی از رشته کنترل می‌باشد که بر پایه سیستمهای فیدبک‌دار توانسته‌است صنعت مدرنی را پایه گذاری کند.

گفتنی است که گرایش کنترل دارای زیر بخش‌های متنوعی مانند کنترل خطی، کنترل غیرخطی،کنترل مقاوم،کنترل تطبیقی،کنترل دیجیتال،کنترل فازی و غیره‌است.

از دروس اصلی این گرایش مهندسی برق می‌توان به کنترل دیجیتال و کنترل غیرخطی، کنترل مدرن، کنترل صنعتی، ابزار دقیق، اصول میکروکامپیوتر، ترمودینامیک، مبانی تحقیق در عملیات، سیستم های کنترل پیشرفته و سیستمهای کنترل خطی اشاره کرد.

  •  
سایت انجمن مهندسی برق و الکترونیک شاخه ایران IEEE Iran Section
۱ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۰۵ دی ۹۳ ، ۲۰:۱۰
عرفان سپهری